Búast má við gasmengun vegna eldgoss á Reykjanesi og er fólk hvatt til að fylgjast með loftgæðamælingum á loftgaedi.is og leiðbeiningum frá Almannavörnum.

 Meðfylgjandi tafla sýnir ráðleggingar um viðbrögð við loftmengun af völdum eldgoss. Ráðleggingarnar miða við að dvalið sé í 10-15 mínútur í loftmenguninni. Sé dvölin lengri má búast við meiri heilsufarsáhrifum. Tilgangur þessara leiðbeininga er m.a. að tryggja að dagleg starfsemi geti gengið sinn vanagang, eins og frekast er unnt, án þess að skaða heilsu fólks.

Sem dæmi, ef styrkur SO₂ er 700 µg/m³, sem er tvöfalt yfir heilsuverndarmörkum, má lesa úr töflunni að eftir 10-15 mínútna dvöl í menguðu lofti mætti líklega búast við einkennum hjá viðkvæmum einstaklingum. Fólk gæti ferðast til og frá vinnu og skóla. Skólastarf færi að mestu fram með eðlilegum hætti en börn ættu ekki vera að leik utandyra.

Í mengun yfir 14.000 µg/m³ ætti enginn að vera á ferðinni og ráðlegt væri að fella niður skólastarf. Öll starfsemi sem ekki er lífsnauðsynleg ætti að stöðva tímabundið. Viðbragðsaðilar sem þurfa að vinna útivið þurfa að bera gasgrímur.

Myndin sýnir staðsetningar mælistöðva sem mæla SO₂ á suðvesturhorni landsins:

Hægt er að sjá þær mælistöðvar sem mæla SO₂ hverju sinni með velja SO₂ sem mengunarefni efst í vinstra horni á loftgæði.is. Fleiri mælar verða settir upp eins fljótt og mögulegt er. Mælingar á handmælum eru einnig á fleiri stöðum á vegum Almannavarna og Veðurstofu Íslands.

Skammtímaáhrif vegna SO₂

Áhrif SO₂ á heilsufar

Mest af SO₂ sem berst í efri öndunarveg líkamans frásogast þar í gegnum slímhúðina. Þar umbreytist það í lifrinni og skolast út með þvagi. Mjög lítið safnast fyrir í líkamanum og skaða á innri líffærum hefur ekki verið lýst. Einnig framleiða bakteríur í nefi og koki ýmis efni sem binda SO₂ og gera það óvirkt. Þegar mengun er yfir heilsuverndarmörkum er því mikilvægt að anda rólega í gegnum nefið og forðast áreynslu. Börn eiga ekki að sofa úti í vagni þegar SO₂ mengun er viðvarandi eða á meðan mengunartoppur varir og allir eiga að forðast áreynslu utan dyra. Viðkvæmir hópar ráðfæri sig við heilsugæsluna varðandi frekari ráðgjöf.

Áhrif loftmengunar á heilsu eru háð þeim tíma sem fólk dvelur í menguninni. Ef dvalið er lengur en 10─15 mínútur í mengun má búast við meiri áhrifum á heilsu en taflan segir til um.

Langtímaáhrif SO₂ mengunar

Rannsóknir benda til að langtímadvöl í SO₂ menguðu andrúmslofti geti valdið þrálátum öndunarfæraeinkennum, svo sem hósta, nefrennsli og astma. Þá sýna margar rannsóknir að mengunin getur valdið vaxtarskerðingu hjá fóstrum og að börn fæðist fyrir tímann. Engin merki eru um að SO₂ mengun geti valdið krabbameini og óljóst er hvort mengun geti valdið hækkuðum blóðþrýstingi og ófrjósemi.

Nauðsynleg útivera í mikilli mengun  > 2600  µg/m³.

 Ef fólk þarf nauðsynlega að fara á milli húsa þegar mengun er viðvarandi sem veldur óþægindum  er gagnlegt að hafa blautan klút fyrir vitum en rakinn dregur í sig SO₂ agnir. Klútur/rykgríma vætt  í matarsódalausn, eins og lýst er hér að ofan, er enn betri vörn en klútur sem eingöngu er bleyttur í vatni. Athugið að meira viðnám er í blautum klút/blautri grímu sem gerir innöndun erfiðari.  Rykgrímur duga lengur en klútur.  Þetta ráð á aðeins við útivist í stuttan tíma (10-15 mín.) og á ekki við um atvinnutengda starfsemi, en við þetta gildi er öll vinna utan dyra stöðvuð nema viðeigandi varnir séu notaðar og er þá fylgt ráðgjöf Vinnueftirlitsins (dæmi: störf vísindamanna í nágrenni virkra eldstöðva).

Vinnuverndarmörk

 Fari styrkur SO₂ yfir mengunarmörkin 1.300 µg/m³ að meðaltali yfir 8 klst. tímabil skal stytta vinnutímann í hlutfalli við styrk mengunarinnar eða starfsmenn noti viðeigandi gasgrímur og gasmæla. Fari styrkur SO₂ yfir mengunarmörkin 2.600 µg/m³ að meðaltali á 15 mín. tímabili skal vinnu hætt eða starfsmenn noti viðeigandi gasgrímu og beri gasmæli . Sjá nánar á vef Vinnueftirlitsins. 

Litakóði á síðu Umhverfisstofnunar

 Á vef Umhverfisstofnunar, loftgæði.is, eru birtir litakóðar fyrir ýmis loftmengunarefni. Hver litur gefur til kynna möguleg heilsufarsáhrif hjá bæði heilbrigðum einstaklingum og viðkvæmum hópum, svo sem börnum og fólki með undirliggjandi lungna- eða hjartasjúkdóma. 

 

Mynd: Björn Oddsson. Táknmynd af eldgosi frá FreePik á FlatIcon.